Wywiad dla portalu www.kobieta.pl

Z atopowym zapaleniem skóry walczy ostatnio coraz więcej osób. Jeśli i tobie skóra sprawia problemy koniecznie przeczytaj ten artykuł. Dziś właśnie o AZS pytamy naszą ekspertkę, specjalistę dermatologa, doktor Małgorzatę Mazur.

1. Pani Doktor, czym właściwie jest AZS?

Doktor Małgorzata Mazur: Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest przewlekłą i nawrotową dermatozą zapalną, której towarzyszy wybitny świąd i charakterystyczny obraz zmian skórnych. Rozwój AZS zależy od wielu czynników – zarówno genetycznych (predyspozycja rodzinna do występowania AZS), jak środowiskowych, które wywierają ścisły wpływ na przebieg choroby. Jedną z głównych cech AZS jest genetyczna skłonność do tzw. atopii, czyli nadmiernej produkcji przeciwciał IgE w odpowiedzi na kontakt z alergenami, występujacymi powszechnie w otaczającym nas środowisku (pokarmowymi, czy też wziewnymi). Wpływ na stan skóry mogą mieć również zanieczyszczenie środowiska, warunki klimatyczne, czynniki psychosomatyczne (stres), ogniska utajonego zakażenia, czy czynniki hormonalne (np. okres ciąży lub menopauzy). AZS często współistnieje z innymi chorobami atopowymi, takimi jak alergiczny nieżyt nosa, czy astma oskrzelowa.

Obraz kliniczny choroby Podstawowym objawem charakterystycznym dla AZS, jest świąd skóry, który bardzo istotnie wpływa na życie chorego pacjenta. Dziecko jest niespokojne, źle przesypia noce, co z kolei powoduje zmęczenie, zaburzenia koncentracji, a w konsekwencji problemy w szkole i w codziennych relacjach. Zarówno dzieci, jak i dorośli pacjenci, zgłaszają znaczne obniżenie jakości życia. Chorobę, poza uporczywym świądem, cechuje typowa morfologia i lokalizacja zmian chorobowych (w zależności od wieku). Skóra chorych jest sucha, często szorstka (z tzw. rogowaceniem mieszkowym), ma zwiększoną podatność na zakażenia, ponadto można stwierdzić m.in. nawracające zapalenie czerwieni wargowej, brodawek sutkowych, skłonność do zmian zapalnych w obrębie dłoni i stóp, przebarwienie powiek i skóry wokół oczu (objaw „szopa pracza”), czy też bardzo charakterystyczny tzw. biały dermografizm, który polega na pojawieniu się białych linii w miejscu zadrapania.

2. W jakim wieku może pojawić się ta przypadłość?

Doktor Małgorzata Mazur: AZS (lokalizacja i charakter zmian chorobowych) zależy od wieku pacjenta i różni się w okresie niemowlęcym, dziecięcym oraz młodzieńczym i u osób dorosłych. Często AZS po raz pierwszy pojawia się już we wczesnym dzieciństwie (powyżej 3 m.ż.).

Wyróżnia się trzy fazy choroby:
• AZS wczesnego dzieciństwa (do 2 roku życia) – zmiany chorobowe mają charakter ognisk zapalnych, z sączeniem, często pojawiających się na skórze policzków (tzw. objaw „polakierowanych policzków”). • AZS późnego dzieciństwa (do 12 roku życia) – zmiany głównie lokalizują się w okolicach zgięć stawowych (łokcie, kolana, nadgarstki, szyja) oraz na twarzy. Wykwity mają charakter ognisk rumieniowo -złuszczających, silnie swędzących, często z nadkażeniem bakteryjnym (strupki, nadżerki, pęknięcia). Najczęstszym patogenem izolowanym z zakażonych zmian skórnych jest gronkowiec złocisty.
• AZS okresu młodzieńczego i osób dorosłych – zmiany skórne są często rozsiane, niekiedy nawet z tendencją do erytrodermii (uogólnionego stanu zapalnego skóry).

3. Pani doktor, jak właściwie walczyć z atopowym zapaleniem skóry?

Doktor Małgorzata Mazur: Leczenie choroby jest trudne. Polega głównie na leczeniu objawowym, przeciwzapalnym i wzmacniającym uszkodzoną barierę naskórkową. W walce z AZS wykorzystujemy: profilaktykę, leczenie miejscowe (emolienty, glikokortkosteroidy, inhibitory kalcyneuryny), a w sytuacji nasilenia zmian skórnych również leczenie ogólne (leki przeciwhistaminowe, cyklosporynę A) oraz fototerapię. Rodzaj stosowanej terapii zależy od nasilenia zmian chorobowych, ich lokalizacji oraz wieku pacjenta.
W pierwszej kolejności staramy się zalecić pacjentowi unikanie czynników zaostrzających stan chorobowy. Często ich ustalenie wymaga długiej obserwacji, a nawet przeprowadzenia badań dodatkowych. Zaostrzenia zmian skórnych mogą mieć również związek z infekcjami lub obecnością tzw. ognisk utajonego zakażenia, które wymagają leczenia u pacjentów z AZS. To mogą być chore zęby lub przewlekłe zapalenie migdałków podniebiennych. Dlatego pacjenci są konsultowani stomatologicznie, laryngologicznie, czy też ginekologiczne (w przypadku kobiet), aby wykluczyć obecność ognisk utajonego zakażenia lub zastosować leczenie przy ich stwierdzeniu.
Kolejną zasadą w postępowaniu w przypadku AZS jest rozpoczynanie terapii od preparatów łagodnie działających, bezpiecznych, a dopiero w sytuacji braku pełnej skuteczności sięgać po silniejsze preparaty miejscowe, czy terapie ogólne. Niezwykle istotne jest regularne stosowanie emolientów – preparatów, które poza działaniem nawilżającym i natłuszczającym skórę, działają przeciwzapalnie, przeciwświądowo oraz zapobiegają utracie wody, a nawet dodatkowo wiążą ją w naskórku. W leczeniu miejscowym atopowego zapalenia skóry stosuje się preparaty glikokortykosteroidowe oraz nowe leki immunomodulujące. Leczenie takie wymaga opieki specjalisty, doświadczonego w terapii AZS. Leki stosowane zewnętrznie również wpływają na układ immunologiczny, dlatego nie mogą być stosowane bez kontroli specjalisty. Ma to znaczenie szczególnie z uwagi na przewlekły charakter choroby oraz częste występowanie zmian u dzieci, których terapia wymaga szczególnej troski i bezpieczeństwa. Dlatego też leczenie powinno być prowadzone pod kontrolą dermatologa, alergologa, pediatrę oraz lekarza rodzinnego.

4. Czego należy unikać przy AZS?

Doktor Małgorzata Mazur: Chory na AZS musi unikać czynników alergizujących, którymi mogą być zarówno alergeny pokarmowe (np. mleko krowie, ryby, jajka), kontaktowe (np. kosmetyki do pielęgnacji skóry, leki stosowane miejscowo), jak i wziewne (np.roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, sierść zwierząt).
Należy dbać o prawidłowy stan skóry, aby przeciwdziałać jej suchości. Suchość skóry dodatkowo nasila uszkodzenie warstwy rogowej naskórka, co w konsekwencji zwiększa wrażliwość na czynniki drażniące oraz nasila świąd. Należy zwrócić uwagę pacjentom, aby unikali mechanicznego drażnienia skóry, np. poprzez noszenie ubrań z wełny, czy stosowanie nieprawidłowych kosmetyków, mydeł, detergentów, czy środków piorących.

5. Czy można zapobiec chorobie lub jej nawrotom?

Doktor Małgorzata Mazur: Skuteczne leczenie atopowego zapalenia skóry jest trudne, wymaga systematycznego działania oraz od zindywidualizowanego podejścia do chorego pacjenta. Z uwagi na różny obraz kliniczny, zależny od wieku chorych pacjentów, postępowanie lecznicze również jest różne. Zaleca się unikanie czynników zaostrzających zmiany skórne oraz leczenie już powstałych objawów chorobowych. Bardzo istotne jest stosowanie preparatów o działaniu przeciwświądowym, poprawiających stan skóry (zwalczanie nadmiernej suchości, świądu skóry) oraz zmniejszeniu nasilenia zmian zapalnych skóry. Postępowanie profilaktyczne znacząco obniża częstość nawrotów oraz nasilenie zmian skórnych. Należy również pamiętać o możliwościach leczenia uzdrowiskowego. W Polsce jest to możliwe m.in. w uzdrowiskach – Kołobrzeg, Świnoujście i Kamień Pomorski, Inowrocław, Ciechocinek, Ustroń, Solec – Zdrój, Połczyn – Zdrój, Rabka , czy Konstancin. Stosując odpowiednie postępowanie profilaktyczne, wraz z nieprzerwanym stosowaniem emolientów, ograniczaniem potencjalnych alergenów, ognisk utajonego zakażenia, czy też stresów można zmniejszyć ryzyko nawrotów choroby oraz nasilenie jej przebiegu. Natomiast musimy zdać sobie sprawę, że atopowe zapalenie skóry jest chorobą przewlekłą i nawrotową, która może towarzyszyć pacjentowi przez długi okres jego życia. Lekarz, prowadzący chorego pacjenta, staje się osobą nie tylko leczącą zmiany skórne, ale poprzez prawidłowo prowadzoną terapię, ma bezpośredni wpływ na jakość życia leczonych chorych, co jest niezwykle istotne w codziennym funkcjonowaniu pacjentów.

Nasz ekspert – doktor Małgorzata Mazur. Specjalista dermatolog i wenerolog, lekarz medycyny estetycznej. Absolwentka Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Tytuł doktora nauk medycznych uzyskała w 2009 roku z zagadnień dotyczących łuszczycy. Jest autorką i współautorką blisko 60 prac naukowych z zakresu dermatologii i wenerologii (artykułów specjalistycznych, doniesień zjazdowych na konferencjach krajowych i międzynarodowych), a także rozdziałów do podręczników W codziennej praktyce klinicznej zajmuję się leczeniem chorób skóry zarówno u osób dorosłych, jak i u dzieci. Więcej info: mmdermatolog.pl.

Całość tekstu pod linkiem