Skóra naczyniowa, trądzik różowaty 

Skóra naczyniowa wymaga odpowiednio dobranej pielęgnacji oraz unikania wielu czynników zewnątrzpochodnych, które mogą doprowadzić do pogorszenia jej stanu, a nawet do rozwinięcia się choroby przewlekłej, jaką jest trądzik różowaty.

Trądzik różowaty jest chorobą zapalną skóry, występującą nawet trzykrotnie częściej u kobiet, ze szczytem zachorowalności między 40. a 50. rokiem życia. Zmiany zapalne rozwijają się na podłożu skóry naczyniowej i są to zmiany rumieniowe, grudkowe, krostkowe, naciekowe, a w ciężkich postaciach – przerostowe nosa typu rhinophyma [1].

Etiologia trądziku różowatego nie jest do końca poznana. Za czynniki etiopatogenetyczne uważa się m.in. nadmierną wrażliwość skóry, skłonności genetyczne, zaburzenia hormonalne (nadmiar testosteronu, niedobór hormonów przysadkowych, stosowanie glikokortykosteroidów), zaburzenia naczyniowe. Podejrzewa się również związek z czynnikami infekcyjnymi (Demodex folliculorum, Malassezia furfur czy zakażenie Helicobacter pylori), nieprawidłowe funkcjonowanie peptydów antymikrobowych [1, 2]. 

Do czynników zaostrzających przebieg schorzenia należą m.in. czynniki fizyczne, psychogenne, a także dieta [2].

Pielęgnacja skóry naczyniowej 

Istotnym elementem profilaktyki oraz łagodzenia podrażnień skóry naczyniowej jest dobór odpowiednich preparatów pielęgnacyjnych. Preparaty używane na co dzień do pielęgnacji, mycia, makijażu, demakijażu powinny być dostosowane do potrzeb tego rodzaju skóry, a więc pozbawione zapachów, zbędnych barwników i konserwantów działających drażniąco, podobnie jak do skóry wrażliwej.

Sytuację często mogą skomplikować współistniejące dodatkowe choroby, jak np. łojotokowe zapalenie skóry, trądzik czy atopowe zapalenie skóry. Wówczas zarówno pielęgnacja, jak i leczenie, powinno uwzględniać potrzeby skóry wynikające z nakładania się powyższych problemów.

Odpowiednio dobrane kosmetyki powinny zapewnić nawilżenie skóry, wzmocnienie bariery naskórkowej i właściwego funkcjonowania płaszcza wodno-lipidowego skóry. Powyższe zadania spełniają składniki bogate m.in. w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), jak np. olej z wiesiołka, ogórecznika, słonecznikowy, z czarnej porzeczki. Łagodząco działają zaś m.in. alantoina, panthenol, amid kwasu nikotynowego. Dodatkowo kosmetyki te powinny zawierać składniki wzmacniające i uszczelniające naczynia skóry (m.in. witaminy C, PP, K, escyna, rutyna, arnika górska, miłorząb japoński) oraz działające przeciwzapalnie (m.in. bioflawonoidy, pochodzące z arniki, nagietka, rumianku, malin, a także escyna, eskulina) [3, 4].

Preparaty myjące najlepiej stosować w postaci delikatnych syndetów lub płynów micelarnych, opartych na naturalnych składnikach, takich jak: arnika, woda różana, lukrecja, oczar wirginijski czy miłorząb japoński. Doskonałym rozwiązaniem są również delikatne wody termalne. Podczas mycia powinniśmy używać letniej wody, nie pocierać zbyt energicznie skóry, unikać mechanicznych peelingów, toników czy wód po goleniu opartych na alkoholu, a także delikatnie osuszać skórę [3, 4].

Kosmetyki stosowane w ciągu dnia powinny ochraniać naszą skórę przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi, m.in. atmosferycznymi, klimatyzacją, światłem jarzeniowym.

Istotnym składnikiem kosmetyków stosowanych na co dzień w przypadku cery naczyniowej są kremy z filtrami, które powinny mieć wysokie faktory chroniące przed promieniowaniem UVA, UVB, a także przed narażeniem na światło jarzeniowe. Filtry stosowane w tym przypadku powinny być filtrami fizycznymi (tlenek cynku, tytanu), aby ograniczyć ryzyko podrażnień skóry [3, 4].

Kosmetyki, szczególnie stosowane na noc, powinny zregenerować skórę, a także wzmocnić mikrokrążenie, a więc zawierać: witaminy C, K, E, PP, oczar wirginijski, rutynę, wyciąg z ruszczyka kolczastego, arniki górskiej, algi, bioflawonoidy, hesperydynę (z głogu, owoców cytrusowych, tataraku), krzem, wyciąg z drzewa różanego, ogórek, kasztanowiec, bluszcz, alantoinę, panthenol, retinaldehyd, glukonolakton czy kwas laktobionowy.

W przypadku skóry naczyniowej należy dość ostrożnie stosować preparaty miejscowe z pochodnymi witaminy A 

(najbezpieczniejszy wydaje się tutaj retinaldehyd), który stymuluje wzrost komórek naskórka, zmniejsza widoczność naczynek przy stosunkowo niewielkim ryzyku podrażnienia [3, 4].

W okresie zimowym szczególnie istotna jest właściwa ochrona skóry przed działaniem niskich temperatur, a więc preparaty natłuszczające, zawierające w swym składzie np. ceramidy, oleje roślinne (kwas gamma-linolenowy – olej z wiesiołka, ogórecznika; nienasycone kwasy tłuszczowe – awokado, zarodki pszenicy, orzechy makadamia, oliwę z oliwek), woski, oleje silikonowe oraz wazelinę [3, 4].

Dieta

Uważa się, że za objawy rumieniowe w przypadku skóry naczyniowej i trądziku różowatego odpowiedzialne są produkty wysokokaloryczne, szczególnie wysokowęglowodanowe (makaron, pieczywo) oraz cukry proste (np. słodycze, soki, napoje słodzone). Nadmierna wartość kaloryczna pożywienia powoduje wytworzenie ciepła, którego nadmiar wpływa m.in. na wzmożony przepływ krwi w krążeniu obwodowym, nasilając objawy rumieniowe [5, 6].

Część produktów spożywczych powoduje również rozszerzenie naczyń krwionośnych. Należą do nich np. ostre przyprawy i sosy, pieprz, marynaty do mięs, cytrusy, banany, śliwki, rodzynki, figi, makarony, sery żółte, czekolada, sos sojowy, drożdże, wątróbka, rośliny strączkowe, a także używki –kawa, herbata, napoje alkoholowe. Ponadto sztuczne słodziki, np. aspartam, często dodawane do gotowych produktów (m.in. napoje, galaretki, gumy do żucia), mogą być przyczyną rumienia nawet u 30% chorych na trądzik różowaty [5, 6].

Istotne znaczenie ma również temperatura spożywanych pokarmów, gdyż gorące produkty, często nawet u osób zdrowych, powodują rozszerzenie naczyń skóry i przejściowy rumień.

Uzupełnieniem leczenia i właściwej pielęgnacji skóry naczyniowej jest także odpowiednia dieta lub suplementy diety, które powinny zawierać składniki uszczelniające naczynia krwionośne i poprawiające mikrokrążenie (rutyna, trokserutyna, flawonoidy) oraz występujące m.in. w nabiale, warzywach zielonych i produktach pełnoziarnistych witaminy: B2, C, PP. Obecnie dyskutuje się również o korzystnym wpływie kwasów omega-3 na leczenie przewlekłych, zapalnych chorób skóry, takich jak atopowe zapalenie skóry, łuszczyca, trądzik pospolity i różowaty. Uważa się, że wpływają one na redukcję stanu zapalnego oraz są źródłem składników do produkcji prostaglandyn, stymulujących skurcz naczyń krwionośnych [5, 6].

W przypadku trądziku różowatego wielu autorów zaleca dietę alkalizującą, czyli spożywanie dużej ilości wody, warzyw, owoców, produktów bogatoresztkowych, z ograniczeniem spożycia potraw smażonych, ostrych, gorących napojów, alkoholu, nabiału i produktów zakwaszających [5].

Czynniki niekorzystnie wpływające na skórę naczyniową:

• czynniki zewnętrzne (promieniowanie UV, solarium, mróz, wiatr, gwałtowne różnice temperatur),
• suche powietrze (klimatyzacja, centralne ogrzewanie),
• chlorowana woda,
• ciepło (gorące kąpiele, sauna, gorące napoje i posiłki),
• zła dieta (alkohol, nikotyna, ostre przyprawy, mocna kawa i herbata, substancje słodzące zawierające aspartam, owoce cytrusowe, śliwki, figi, ser, czekolada, wanilia, sos sojowy, drożdże),
• stres,
• intensywny wysiłek fizyczny,
• niektóre składniki kosmetyków (alkohol etylowy i benzylowy, mentol, mięta pieprzowa, olejek eukaliptusowy, kamfora, glikol propylenowy),
• leki (środki rozszerzające naczynia krwionośne stosowane w leczeniu nadciśnienia, kortykosteroidy zarówno stosowane ogólnie, jak i miejscowo, środki antykoncepcyjne z estrogenami),
• pocieranie, drażnienie podczas zmywania makijażu, mechaniczne peelingi ziarniste, maski i zabiegi rozgrzewające,
• kosmetyki wodoodporne, trudno zmywalne,
• laser biostymulujący He-Ne [3, 6, 7].

Czynniki korzystnie wpływające na skórę naczyniową:

• dieta (wiśnie, borówki, jeżyny, kwasy omega-3 i nienasycone kwasy tłuszczowe, nabiał, zielone warzywa, produkty pełnoziarniste),
• mycie twarzy letnią wodą,
• kosmetyki do cery wrażliwej, naczyniowej,
• unikanie ekspozycji na promieniowanie UV (filtry UVA, UVB).

Leczenie zabiegowe zmian naczyniowych

W leczeniu zmian naczyniowych skóry twarzy istotną rolę odgrywają zabiegi fizykalne, wśród których należy wymienić: naświetlania lampą Sollux z niebieskim filtrem, naświetlania niskoenergetycznym światłem (LED), zabiegi kosmetyczne dedykowane skórze naczyniowej uszczelniające naczynia [3, 6].
W przypadku zmian naczyniowych oraz trądziku różowatego stosuje się również peelingi z kwasem migdałowym, który poprawia strukturę naskórka i skóry właściwej, a także ma działanie przeciwbakteryjne; peelingi złożone, oparte m.in. na czynnikach złuszczających oraz łagodzących i przeciwzapalnych, jak witamina C, wyciągi z alg, zielonej herbacie [3].

Szczególnie efektywne są zabiegi usuwania zmian naczyniowych, oparte na działaniu urządzeń laserowych, zwłaszcza lasera pulsacyjno-barwnikowego (585 nm lub 595 nm) i lasera diodowego (532 nm), a także zabiegi z użyciem intensywnego pulsacyjnego źródła światła (IPL) w zakresie 500–1200 nm, zwłaszcza w przypadku zmian typu rozlanego rumienia, typu „flushing”, a także trądziku różowatego [3, 6, 8, 9].

Trądzik pospolity 

Trądzik pospolity (Acne vulgaris) należy do jednej z najczęstszych chorób skóry o przewlekłym przebiegu, która nierzadko stanowi duży problem terapeutyczny, psychologiczny i społeczny. Schorzenie zazwyczaj pojawia się w wieku pokwitania, wywierając negatywny wpływ na rozwój emocjonalny i społeczny młodych pacjentów. Coraz częściej obserwuje się jednak występowanie choroby również u osób dojrzałych, jako tzw. trądzik późny. Przebieg choroby jest różny – najczęściej obserwuje się postać łagodną (85%). Schorzenie dotyczy głównie okolic łojotokowych, a aż w 99% przypadków występuje na twarzy [10–12]. 
W etiopatogenezie choroby na uwagę zasługuje wiele czynników, m.in. podłoże genetyczne, zaburzenia hormonalne, przerost gruczołów łojowych i zwiększona produkcja łoju, nadmierne rogowacenie przewodów wyprowadzających i ujść gruczołów łojowych, kolonizacja przewodów wyprowadzających przez Propionibacterium acnes, stosowane leki i kosmetyki, czynniki psychogenne (stres) oraz dietetyczne. 

W obrazie klinicznym trądziku obserwujemy łojotok, zaskórniki (otwarte i zamknięte), zmiany zapalne (grudki, krosty, nacieki zapalne, guzki, cysty) oraz zmiany pozapalne (blizny, przebarwienia) [10–12].

Głównymi celami leczenia trądziku są: poprawa stanu skóry dotkniętej procesem chorobowym oraz zapobieganie następstwom aktywnych zmian zapalnych (głównie bliznowaceniu). W leczeniu stosuje się metody zewnętrzne oraz ogólne. Do leków zewnętrznych zalicza się: retinoidy, nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy, antybiotyki miejscowe. W terapii ogólnej wykorzystuje się antybiotykoterapię ogólną, pochodną witaminy A (izotretynoinę) oraz terapię hormonalną. Podczas leczenia trądziku niezwykle ważna jest prawidłowa pielęgnacja skóry objętej procesem chorobowym. Przy nieprawidłowej pielęgnacji skóry może dojść do powstania tzw. trądziku kosmetycznego, do którego przyczyniają się kosmetyki zawierające lanolinę, wazelinę oraz oleje roślinne. W przebiegu tej postaci trądziku przeważają wykwity zaskórnikowe wywołane przez pudry zatykające ujścia gruczołów łojowych [10–12].

Pielęgnacja

Właściwa pielęgnacja skóry jest istotna w przypadku łagodnych postaci trądziku oraz podczas i po zakończeniu leczenia dermatologicznego cięższych postaci choroby. Głównym błędem w pielęgnacji skóry trądzikowej jest stosowanie preparatów wysuszających i odtłuszczających skórę (np. spirytusu, który wysusza skórę, ale nie hamuje łojotoku). Stosowane dermokosmetyki powinny zawierać odpowiednio dobrane składniki aktywne o działaniu przeciwłojotokowym, złuszczającym, nawilżającym, łagodzącym oraz matującym [13].

Preparaty do mycia i oczyszczania skóry trądzikowej powinny być bardzo delikatne – m.in. płyny micelarne, żele, pianki, delikatne mydła o kwaśnym pH 5,0–7,0. Niekorzystnie działają produkty podrażniające skórę (mydła zasadowe oraz płyny mające w składzie alkohol). Nieprawidłowe oczyszczanie skóry może również przyczynić się do nasilenia stanu zapalnego [13].

Preparaty do nawilżania skóry trądzikowej powinny mieć zbliżony skład do naturalnego lipidowego płaszcza ochronnego skóry. Należy jednocześnie pamiętać, aby unikać kremów tłustych. Zaleca się stosowanie kosmetyków, które są w postaci żeli lub emulsji typu O/W [14, 15].

Preparaty te usuwają nadmiar łoju, przywracają skórze odpowiednie pH oraz zapobiegają nawrotom zmian zapalnych. Preparaty nawilżające powinny być pozbawione emulgatorów, konserwantów, środków drażniących i substancji zapachowych o potencjale uczulającym [13].

Preparaty o działaniu przeciwzaskórnikowym i przeciwłojotokowym

W kosmetykach przeciwtrądzikowych występują również kwasy owocowe (alfa-hydroksykwasy (AHA) lub beta-hydroksykwasy (BHA)), np. kwas pirogronowy, salicylowy, glikolowy. Dzięki złuszczaniu martwych komórek naskórka podczas stosowania tych preparatów dochodzi do odblokowania zaskórników oraz obserwuje się poprawę wyglądu skóry (m.in. spłaszczenie blizn potrądzikowych, zmniejszenie liczby zaskórników, efekt przeciwłojotokowy, zapobieganie niewielkim zmarszczkom i rozjaśnienie przebarwień). Kwas salicylowy, dzięki właściwościom bakteriobójczym, może być stosowany w przypadku aktywnego trądziku. W pielęgnacji i leczeniu cery trądzikowej wykorzystuje się również preparaty dostępne bez recepty, a zawierające w swym składzie nadtlenek benzoilu oraz kwas azelainowy.

Całość tekstu dostępna pod linkiem